Historia ceramiki w Polsce – od neolitu po współczesność

Historia ceramiki w Polsce – od neolitu po współczesność

Ceramika to jedno z najstarszych rzemiosł świata, obecne również w historii Polski od tysięcy lat. Od neolitycznych naczyń po współczesne formy artystyczne, ceramika stanowi ważny element naszego dziedzictwa kulturowego.

Pierwsze gliniane naczynia pojawiły się już około 5500 lat p.n.e., w epoce neolitu. Szczególnie charakterystyczna była ceramika wstęgowa ryta, zdobiona geometrycznymi wzorami. W kolejnych wiekach rozwijała się kultura ceramiki sznurowej, a następnie – w epoce brązu i żelaza – produkcja stała się powszechniejsza i bardziej zaawansowana. Kultura łużycka i przeworska pozostawiły liczne naczynia wypalane w piecach i zdobione prostymi motywami.

Wczesne średniowiecze (500–1000 n.e.) to czas rozwoju garncarstwa słowiańskiego. Używano już koła garncarskiego, a naczynia nabierały funkcji dekoracyjnych, zachowując przy tym użytkowy charakter. Rozkwit produkcji ceramiki nastąpił w miastach średniowiecznych, takich jak Gdańsk, Toruń czy Kraków. Wytwarzano m.in. misy, dzbanki i kafle, które z czasem zyskały ozdobne formy, inspirowane religią i heraldyką.

W okresie renesansu pojawiły się wpływy włoskiej majoliki oraz niemieckiej ceramiki kamionkowej, co doprowadziło do rozwoju technik szkliwienia i upowszechnienia ceramiki dekoracyjnej. W XVII i XVIII wieku ogromną popularność zdobył fajans – lekka, biała ceramika pokryta barwną glazurą. W Korcu rozpoczęto również produkcję porcelany, znanej z wysokiej jakości i bogatego zdobnictwa.

XIX wiek to era industrializacji – ceramika była produkowana masowo, a zakłady w Bolesławcu i Wałbrzychu zdobywały renomę. Szczególnie ceniona była kamionka bolesławiecka – ręcznie malowana, o charakterystycznych motywach roślinnych i geometrycznych.

W XX wieku ceramika zyskała również status sztuki. Powstawały wyroby użytkowe i artystyczne, a twórcy tacy jak Lubomir Tomaszewski budowali międzynarodową pozycję polskiej ceramiki. Po 1945 roku zakłady państwowe kontynuowały tradycje, a lata 60. przyniosły falę nowoczesnych eksperymentów formalnych.

Dziś ceramika w Polsce łączy tradycję z nowoczesnością – od ręcznie zdobionych naczyń z Bolesławca po współczesne instalacje artystyczne. To dziedzina, która wciąż się rozwija, pozostając wierną korzeniom.